بررسی تحمل به تنش خشکی انتهایی در ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان (t. aestivum l)

به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی ویژگی های فیزیولوژیک گندم نان(triticum aestivum l.)، دو آزمایش مجزا به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار(تحت شرایط آبیاری کامل و شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی) در سال 1392-1393 در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان میاندوآب اجرا گردید. ژنوتیپ های مورد بررسی شامل پنچ رقم گندم اروم، زارع، میهن، زرین و پیشگام و10 لاین امید بخش گندم نان بودند. مهمترین صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، اجزاء عملکرد، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیکی، انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و مقدار ماده انتقال یافته بود. نتایج تجزیه داده ها نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر صفات مورد بررسی اختلاف آماری معنی داری در سطح احتمال 5% و 1% وجود داشت قطع آبیاری پس از گلدهی، میانگین صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک را به طور معنی داری کاهش داد و باعث افزایش معنی دار میانگین صفات مقدار ماده انتقال یافته در بوته و سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در دانه شد بررسی ضرایب همبستگی نشان داد در شرایط تنش کمبود آب، عملکرد دانه با صفات مقدار ماده انتقال یافته(**0/79=r)، سهم انتقال مجددی مواد(*51=r) و شاخص برداشت(*0/52=r) بیشترین همبستگی را داشت در شرایط آبیاری عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیک(**0/96=r)، مقدار ماده انتقال یافته(*0/51=r)، سهم انتقال مجددی مواد(*0/5=r)، همبستگی مثبت و معنی دار داشت بیشترین کاهش عملکرد دانه تحت شرایط تنش کمبود آب مربوط به ژنوتیپ شماره 11 با 3011 کیلوگرم در هکتار بود، در صورتی که ژنوتیپ شماره 3 با 4192 کیلوگرم در هکتار با کمترین کاهش در اجزای عملکرد دانه و داشتن مقدار ماده انتقال یافته بالا، از عملکرد دانه بالاتری در شرایط تنش کمبود آب برخوردار بود. با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار بین عملکرد دانه و مقدار ماده انتقال یافته در هر دو شرایط رطوبتی، به نظر می رسد که مقدار ماده انتقال یافته، شاخص مناسبی برای گزینش ژنوتیپ های گندم مقاوم به تنش خشکی انتهای فصل باشد.